Koklear İmplant ile Gürültüden Kurtulma

Farklı bir yazıda, ses ve gürültünün ne olduğu hakkında biraz konuşmuştuk. Gürültü, herhangi bir dinleyici için özellikle de koklear implantı olan biri için büyük bir sorun olabilir.

Gürültü hakkındaki farklı bir yazımızda, ses işlemcisinin gürültülü durumlarda işitmeyi kolaylaştırabilecek yollardan kısaca bahsettik. Şimdi, bunların ne olduğu ve bir MED-EL koklear implant kullanıcısı için ne anlama geldikleri hakkında derinlemesine konuşacağız.

Gürültüyü Yenmek

Hızlı bir hatırlatma: Gürültü, dinleyici olarak sizin duymak istemediğiniz seslerdir. Aynı ses, içinde bulunulan duruma bağlı olarak farklı algılanabilir. Bazen gürültü olarak gelen ses bazen de gürültü değilmiş gibi işitilebilir. Sonbahar yapraklarının arasından esen rüzgarı duymak ister misiniz? O zaman bu durumda rüzgar gürültü değildir. Araba kullanırken gelen rüzgar sesini duymak ister misiniz? Bu durumda ise duyulan rüzgar sesi gürültüdür.

Koklear implant kullanıcısıysanız, bu durum doğal işitmesi olan birinde geçerli olduğu kadar sizin için de geçerlidir. Ses işlemcinizin mikrofonu bulunduğunuz ortamdaki sesleri almaya devam eder. Beyininiz de herkeste olduğu gibi ilgilendiğiniz şeyi ve duymak istediklerinizi değerlendirmeye çalışır.

Beyninizin duymak istediğiniz seslere odaklanma konusunda doğal bir yeteneği vardır; buna “dinleyici niyeti” denir. Tıpkı normal işiten birinin beyinde olduğu gibi, sizin beyininiz de duymak istediğiniz sesleri belirlemek ve bunu daha iyi duymanıza yardımcı olmak için çok çalışır.¹

Ses İşlemciniz ile Gürültü Azaltma

Beyininiz duymak istediğiniz seslere odaklanmakta inanılmazdır. Bu yüzden ses işlemcinizin beyninize mümkün olduğunca fazla ses vermesi önemlidir, böylece en iyi yaptığı şeyi yapabilir: Düşünmek.

Ses işlemciniz sizin için düşünemez ve düşünmemelidir. Gürültü olduğunu düşündüğü sesleri azaltmak için çok çalışırsa, bu duymak istediğiniz sesleri duymanızı engelleyebilir.

Bu, ses işlemcisinin belirli bir miktarda gürültüyü filtrelemede tamamen işe yaramadığı anlamına gelmez. Şu anda, bir işlemci beyninizin istenmeyen gürültüyü azaltmasına iki şekilde yardımcı olur: Rüzgar Gürültüsü Azaltma ve Mikrofon Yönlülüğü.

Rüzgar Gürültüsünü Azaltma

Rüzgar Gürültüsü Azaltma, ses işlemcinizin mikrofonundan gelen “vızıltı” gibi duyulan rüzgar sesini azaltmaya odaklanır. Diğer sesleri duymayı zorlaştırabilecek bir rüzgarın olduğu ortamda olup olmadığınızı anlamak için yazılım algoritmaları kullanır. Hemen hemen tüm rüzgarlar belirli bir frekans aralığında ses yaratır, bu nedenle algoritma bu belirli ses aralığına odaklanır. Daha sonra, bu aralıktaki herhangi bir sesin şiddetini genellikle rüzgar seslerini hafifçe azaltır. Rüzgarı tamamen kesmez. Ancak konuşma sesleri veya müzik gibi duymak istediğiniz sesleri duymanızı kolaylaştırır.

Mikrofon Yönlülüğü

Mikrofon yönlülüğü, ses işlemcinizin duymak istediğiniz seslere odaklanmasına yardımcı olan başka bir yoldur. SONNET Ses İşlemcisi’nde bulunan çift mikrofonu kullanarak belirli üç moddan birinde çalışır:

• Sesleri her yönden eşit olarak alan – Omni Mod
• İnsan kulak kepçesinin yaptığı gibi önden gelen seslere odaklanan – Doğal Mod
• Arkanızdaki veya yanınızdaki seslerin seviyesini azaltarak önden gelen seslere odaklanmaya yardımcı olan – Uyarlanabilir Mod

10 SONNET kullanıcısı üzerinde yapılan bir çalışmada, doğal ve omni modlar karşılaştırıldı. Doğal modun dinleyicinin arkasında gürültü olduğunda işitmede önemli bir iyileşmeye yol açtığını gözlendi.² Gürültü de dahil olmak üzere arkanızdan gelen tüm sesleri almak yerine, baktığınız yerden gelen seslere odaklanır ve arkanızdan gelen seslerin seviyesini azaltır.

Ne Yapabilirsiniz?

Ama dediğimiz gibi, bir ses işlemcisi beyninizin ne düşündüğünü bilemez. Bu yüzden duymak istediğiniz seslere odaklanmanın bazı davranışsal yolları da vardır. Büyük ölçüde, bunlar dinleyici niyetiyle ilgilidir

Dikkat Etmek

Ne dinlediğinize dikkat etmenin beyin aktivitesini arttırdığı ve seslerin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olduğu gözlenmiştir.³ Aynı zamanda, konuşan kişiye sürekli bakmanız gerekmez. Başka bir çalışmada, konuşmacının bakışlarını izlemenin dinleyicilerin söylenenleri daha iyi anlamalarına yardımcı olabileceği görüldü;⁴ hakkında konuşulan şeyleri görmek beyninizin duyduğu sesleri anlamasını kolaylaştırır.

Gürültüyü Azaltmak

Arka plan gürültüsü her zaman kaçınılmaz değildir. Çok karşılaşılan arka plan seslerini azaltmanın hatta ortadan kaldırmanın birçok yolu vardır:

•  Dikkatinizi dağıtıyorsa televizyon veya bulaşık makinesi gibi cihazları kapatın
•  Sizinle konuşan kişiye doğru yaklaşın
•  Dışarıdan gelen sesleri engellemek için pencereleri kapatın
•  Dışarıdaki birisi gürültü yapıyor  ise odanın kapısını kapatın.

En iyisini Duy

Koklear implantlar teknolojinin inanılmaz parçalarıdır ve beyininiz inanılmaz bir biyoloji parçasıdır. Birlikte çalıştıklarında, dünyayı duymanızı engelleyen gürültünün üstesinden gelebilirsiniz.

Kaynaklar

1. Moberly A.C., Lowenstein J.H., Nittrouer S. (2015). Word Recognition Variability With Cochlear Implants: “Perceptual Attention” Versus “Auditory Sensitivity”. Ear Hear, [Epub ahead of print].
2. Wimmer, W., Weder, S., Caversaccio, M., Kompis, M. (2015). Speech Intelligibility in Noise With A Pinna Effect Imitating Cochlear Implant Processor. Otol Neurotol, [Epub ahead of print].
3. Schröger E., Marzecová A., SanMiguel I. (2015). Attention and prediction in human audition: a lesson from cognitive psychophysiology. Eur J Neurosci, 41(5):641-64. doi: 10.1111/ejn.12816.
4. Staudte M., Crocker M.W, Heloir A., Kipp M. (2014). The influence of speaker gaze on listener comprehension: contrasting visual versus intentional accounts. Cognition, 133(1):317-28. doi: 10.1016/j.cognition.2014.06.003.